Jak koronawirus wpłynie na sektor owoców i warzyw?

European Fresh Produce Association – stowarzyszenie skupiające producentów owoców i warzyw w Unii Europejskiej, opublikowało pierwsze prognozy i rekomendacje dotyczące epidemii koronawirusa i jej wpływu na globalny rynek owoców i warzyw. Jednocześnie EFSA podkreśla, że owoce i warzywa są bezpieczne i nie zachodzi obecnie żadne zagrożenie transmisją wirusa poprzez transport żywności.

EFSA twierdzi, że doświadczenia z poprzednich lat dotyczące pokrewnych koronawirusów, takich jak koronawirus ostrego zespołu ostrej niewydolności oddechowej (SARS-CoV) i koronawirusa zespołu oddechowego na Bliskim Wschodzie (MERS-CoV), pokazują, że nie nastąpiło przeniesienie zakażenia poprzez spożywanie pokarmu. W tej chwili nie ma rówież żadnych dowodów sugerujących, że koronawirus różni się pod tym względem. Bezpieczeństwo owoców i warzyw potwierdzają wypowiedzi ekspertów z Niemieckiego Federalnego Instytutu Oceny Ryzyka.

Wielu operatorów logistycznych informuje jednak, że procesy sanitarne i higieniczne w wielu krajach zostały istotnie wzmocnione. Co więcej, nie jest wykluczone, że w wyniku obaw i pomimo uspokajających oświadczeń wydanych przez instytucje takie jak EFSA czy instytucje naukowo badawcze, klienci mogą żądać jeszcze dodatkowych certyfikatów lub zapewnień od swoich dostawców. Zdaniem EFSA można z zadowoleniem przyjąć posunięcie rządu włoskiego, aby powstrzymać kupujących przed złożeniem wniosku o dodatkową certyfikację w następstwie globalnego wybuchu koronawirusa. EFSA apeluje jednocześnie zarówno do władz krajowych, jak i UE o monitorowanie rozprzestrzeniania się tego rodzaju dodatkowych środków.

„Pomimo, że nowy koronawirus może pozostawać na powierzchniach przez kilka godzin lub nawet kilka dni (w zależności od rodzaju powierzchni), jest bardzo mało prawdopodobne, aby wirus utrzymał się na powierzchni przy przenoszeniu, podróży i ekspozycji na zmiany temperatur”- podkreślają przedstawiciele EFSA. Ryzyko jest zatem minimalne, natomiast producenci owoców powinni nadal koncentrować swoje wysiłki na utrzymaniu najwyższych poziomów higieny i bezpieczeństwa żywności.

EFSA zwraca uwagę na to, że pierwsze skutki wybuchu epidemii dla tego sektora odnotowano już w Chinach. Niesie to szereg implikacji dla europejskich owoców i warzyw oraz innych dostawców wynikający z paraliżu operacji i spowolnienia działalności gospodarczej.

 

 

Problemy z eksportem do Chin

Główne kategorie w eksporcie owoców z UE: cytrusy i kiwi oraz jabłka i gruszki napotykały pierwsze trudności. Obecne prognozy wciąż nie przewidują wznowienia dużych dostaw do Chin. Eksporterzy z UE muszą się więc spodziewać poważnych przeszkód na tamtejszym rynku.

Poważnych zakłóceń w handlu mogą również doświadczać kraje z półkuli południowej. Przykładem może być rynek cytrusów, z którego ponad 350 tys. ton trafia na rynek chiński. Główni dostawcy to Egipt (28%) i Republika Południowej Afryki (34%), USA (20%), a także zagrożony wywóz z UE (Hiszpania – 5%). Te owoce mogą zostać przekierowane na inne rynki, zarówno azjatyczkie, ale również rynek Unii Europejskiej.

Problemy w imporcie z Chin

Spowolnieniu ulegają również chińskie dostawy na rynki zewnętrzne. Jeśli chodzi o import do UE to objęte nim zostały niektóre owoce cytrusowe (grejpfruty) oraz czosnek. Import czosnku jest szczególnie wrażliwy, gdyż objęty jest on specjalną licencją. Sytuacja jest o tyle trudna, że co do zasady, handel pomiędzy Chinami a UE jest obecnie możliwy, więc sytuacja ta nie została zgłoszona jako działanie siły wyższej na poziomie UE i ocena zagrożenia pozostaje w gestii państw członkowskich. Natomiast będzie sprawą skomplikowaną, a wręcz wydaje się niemożliwą, jest przedłużenie tej licencji po jej wygaśnięciu w maju tego roku.

Problemy w handlu wewnętrznym UE

W przypadku handlu wewnątrz UE, sektor wciąż znajduje się w stabilnej sytuacji, niemniej pojawiają się pierwsze problemy m.in. brak kierowców i personelu firm przewozowych na obszarach dotkniętych COVID-19. Może to prowadzić do niedoborów owoców i warzyw w tych regionach. Zdaniem EFSA tutaj konieczne będzie wdrożenie planu dostaw awaryjnych.

Podejmowane przez poszczególne kraje środki ostrożności powodują również pierwsze problemy z docieraniem transportów na czas. Jest to szczególnie ważne w przypadku produktów łatwo psujących się. W tym kontekście niebepieczne mogą być dla eksporterów owoców i warzyw wszelkie doniesienia o dodatkowych środkach kontroli granicznej w strefie Schengen, gdyż może to prowadzić do znacznych zakłóceń w handlu wewnętrznym. Pierwszym przykładem tego typu utrudnień jest blokada we Włoszech. Potencjalnie podobne środki mogą zostać wkrótce wprowadzone w innych państwach członkowskich, takich jak Francja, Hiszpania lub Belgia. Nasilajace się blokady i zakłócania w handlu wewnętrznym mogą w rezultacie skutkować przestawieniem się handlu w większym stopniu na produkty lokalne.

Problemy z przepływem towarów na świecie

W ocenie EFSA, w najbliższym czasie, dla rynu owocow i warzyw, kluczowa będzie zdolność operatorów międzynarodowych do modyfikowania kontraktów i przekierowywania produktów pomiędzy poszczególnymi rynkami w zależności od ich otwartości, tak by uniknąć zatorów w przepływach świeżej żywności w ramach UE.

Dostawy warzyw i owoców są bardzo wrażliwe na wszelkie opóźnienia w łańcuchu dostaw. Problemy logistyczne i brak personelu w Chinach stanowią dziś globalne utrudnienie w przepływie towaru prowadzące do opóźnień w całej Azji. Wielu importerów zostało wezwanych do rozładunku swoich towarów w chińskich portach, co spowodowało ich zablokowanie lub wydłużenie czasu przechowywania. Powoduje to również często zmianę trasy przesyłek. Europejscy eksperterzy zgłaszają głównie opóźnienia w chińskich portach, podczas gdy eksporterzy z półkuli południowej mają problemy z rozładowaniem swoich towarów.

Ze względu na spowolnienie w chińskich portach i zatrzymanie części towarów w chłodniach i magazynach, problemem światowym staje się dostępność kontenerów. Pierwsze skutki obserwuje się już w Ameryce Łacińskiej, gdzie niedobory w kontenerach mogą doprowadzić do spowolnienia eksportu owoców na rynek globalny oraz do Europy. Zdaniem EFSA w najbliższych tygodniach należy się spodziewać wzrostu konkurencji i wzrostu kosztów pozyskiwania kontenerów do transportu praktycznie na wszystkich rynkach.

Problemem staje się również pozyskiwanie materiałów opakowaniowych dla producentów owoców i warzyw pochodzących z Chin.

Koronawirus a konsumpcja

Chociaż jest jeszcze zbyt wcześnie, aby w pełni zbadać wpływ rozprzestrzeniania się wirusa na konsumpcję, można zaobserwować pewne trendy. Zaobserwowano „efekt gromadzenia zapasów”, w związku z którym odnotowany został wzrost sprzedaży produktów o długim okresie trwałości, takich jak cebula czy ziemniaki. W niektórych regionach wprowadzono zmiany dotyczące funkcjonowania supermarketów. Zalecono m. in. zamknięcia sklepów w weekend, ograniczenia dotyczące zachowania odległości między klientami lub po prostu zmniejszenie częstotliwości zakupów. Te zmiany mogą potencjalnie wpłynąć na przepływ handlu. W miarę wzrostu liczby regionów objętych ograniczeniami, zwiększona liczba ludności może też ulec zmianie nawyków zakupowych w przyszłości. Następuje też przejście w kierunku zakupów online, widoczne zwłaszcza w Chinach, gdzie konsumenci zmienili swoje preferencje z małych sklepów spożywczych do zakupów internetowych oraz dużych supermarketów. Duże platformy pracują nad priorytetem zapewnienia świeżych produktów w swoich kanałach dostawy oraz przyspieszenia dostaw. W przypadku Alibaba, uruchomiono alternatywną platformę Tabao Live, by sprzedawać owoce i warzywa w ramach programu wsparcia obszarów wiejskich. Istnieją też inicjatywy, które umożliwiają producentom transmisje na żywo ze swoich sadów, sprzyjając sprzedaż i zbliżając rolników i konsumentów do siebie.

Koronawirus i zdrowa dieta

Chociaż nie są dostępne żadne konkretne raporty dotyczące konkretnie roli zdrowej diety bogatej w owoce i warzywa (witaminę C, układ odpornościowy) na zapobieganie zarażeniu koronawirusem, w obecnym kontekście należy skorzystać ze zdrowej diety i spożywać więcej owoców i warzyw. Mogą one być korzystne dla wzmocnienia układu odpornościowego, szczególnie te o wysokiej zawartości witaminy C.

Targi i wystawy

Wiele wydarzeń politycznych, targów handlowych i konferencji związanych z branżą owoców i warzyw jest obecnie poddawanych przeglądowi lub zostało już odwołanych lub przełożonych, między innymi warsztaty promocji eksportu w krajach azjatyckich oraz 15. sesja Komisji IPPC w sprawie środków fitosanitarnych (CPM- 15) w Rzymie. Fruit Logistica w Berlinie (luty 2020 r.) podobno miał mniejszą frekwencję niż poprzednie edycje i brakowało wystawców z Chin.

Na poziomie UE Komisja Europejska zareagowała już w okresie od lutego do marca 2020 r. obszernym zarządzaniem kryzysowym obejmujacym ciągłą koordynację i ocenę ryzyka ze wszystkimi państwami członkowskimi pod przewodnictwem komisarz ds. zdrowia, Stelli Kyriakides, wsparcie finansowe na powstrzymanie epidemii, a także wspieranie walki z wirusem w Chinach.

5 marca 2020 r. odbył się ad hoc „Komitet ds. Bezpieczeństwa Zdrowia” na szczeblu UE, koncentrujący się na ścisłej koordynacji i stałej współpracy państw członkowskich z Komisją z kluczowym przesłaniem: Wszystkie kraje powinny aktywować swoje plany gotowości na wypadek pandemii.

EFSA przede wszystkim zwraca uwagę producentów owoców i warzyw na konieczność dostosowania się do ogólnych wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w zakresie odpowiedniego przygotowania miejsca pracy m.in. poprzez zapewnienie pracownikom i klinetom dostępu do miejsc, w których mogą umyć ręce, wyposażenie firm w środki higieniczne, dezynfekcyjne oraz instrukcje prawidłowego mycia rąk. Firmy powinny również, według zaleceń WHO, promować zalecenia dotyczące prawidłowej higieny związanej z układem oddechowym (kasłanie w rękaw, korzystanie z zamykanych koszy na śmieci oraz maseczek dla pracowników, który z rozwiną objawy ze strony układu oddechowego). EFSA zaleca również bieżący monitoring zaleceń krajowych inspekcji sanitarnych w kwestii podróżowania i stosowanie się do tych zaleceń. W przypadku krajów, w których pojawiły się pierwsze przypadki zachorowania, w domu powinny pozostać wszystkie osoby, u których rozwiną się jakiekolwiek objawy ze strony układu oddechowego lub pojawi się podwyższona temperatura. W przypadku planowania spotkań należy upewnić się, czy spotkanie nie może odbyć się za pośrednictwem telekonferencji. Pełne zalecenia są dostępne pod tym linkiem