Salmonella - czynniki ryzyka i metody zapobiegawcze

Okres letni to szczególny czas, gdy ryzyko zatruć pokarmowych spowodowanych przez bakterie z rodzaju Salmonella rośnie. Aktualnie znanych jest ponad 2500 serotypów bakterii salmonella, jednakże z tej liczby tylko niewielka ich ilość powoduje zakażenia u ludzi i zwierząt.

Na podstawie badań można stwierdzić, że około 12 serotypów bakterii odpowiada za ponad 70% zakażeń. Najczęściej zakażenie wywołuje Salmonella Typhimurium, namnażając się, m.in. w wątrobie i śledzionie, dziennie, zwiększa swoją liczbę nawet 100 krotnie.
W przypadku ostrych infekcji może doprowadzić nawet do śmierci ludzi i zwierząt.

Źródła zakażeń bakteriami z rodziny Enterobacteriaceae i metody prewencyjne

• Działanie szkodników i dzikich zwierząt

Występowanie na fermie dzikiego ptactwa, gryzoni czy też robactwa, znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia salmonelloz. Niestety problem ten jest często bagatelizowany przez hodowców. W wielu fermach nie stosuje się akustycznych systemów odstraszania dzikich ptaków, czy też systematycznego porządkowania rozsypanej pod silosami paszy, która jest doskonałym miejscem żerowania dzikich ptaków. Złe warunki techniczne w kurnikach, tj. nieprawidłowo wykonane ocieplenia, stare technologie, w których występują puste przestrzenie, dziurawe ściany, to wszystko sprzyja zadomawianiu się gryzoni.

• Brak kontroli nad dostępem do fermy osób z zewnątrz

Na fermie często pojawiają się osoby oferujące swoje usługi, jak lekarze weterynarii, czy też oferujący sprzęt i produkty, jak przedstawiciele firm farmaceutycznych lub paszowych. Mimo że są to osoby związane z branżą i niejednokrotnie nikogo nie dziwi ich obecność na obiektach, to jednak zapomina się o przestrzeganiu przez nich podstawowych zasad higieny. Warto sprawdzić na przykład czy posiadają ważne książeczki zdrowia potwierdzające brak nosicielstwa pałeczek salmonelli lub czy stosują się do wytycznych bioasekuracji (specjalny czysty ubiór, ochraniacze na buty, czepki).

• Stan wody

Jeśli hodowcy korzystają z własnego ujęcia wody w postaci studni głębinowej, powinni regularnie monitorować jej stan i reagować w przypadku ewentualnego prawdopodobieństwa jej skażenia. Zakażenie wody, np. z nieszczelnych szamb może być powodem infekcji stada. Zatem podstawą jest czysta i świeża woda bez zanieczyszczeń mikrobiologicznych.

• Warunki higieniczne pomieszczeń

Aby zapobiec przenikaniu czynników chorobotwórczych z otoczenia, należy zadbać
o odkażanie, dezynfekcję i czyszczenie ferm przed każdym cyklem produkcyjnym. Czynniki takie jak zła wentylacja oraz kurz są doskonałymi nośnikami pałeczek salmonelli. Rozprzestrzenianie zakażenia wśród ptaków jest ułatwione z powodu wielkotowarowej produkcji, gdzie w jednym obiekcie znajduje się kilkadziesiąt tysięcy ptaków, a na całej fermie ta liczba może sięgnąć nawet do paru milionów sztuk. Duże zagęszczenie, a co za tym idzie duża presja środowiskowa sprzyja zatem szerzeniu się bakterii.

• Higiena pasz

Pożywienie, którym jest karmiony drób także może być źródłem przez które wnika zakażenie na fermę. Stąd bardzo ważna jest dbałość o jakość paszy i standard małych, fermowych mieszalni oraz współpraca z zaufanymi dostawcami surowców i producentami pasz. Hodowcy produkujący pasze na własne potrzeby czasem bagatelizują, np. ryzyko związane z zakupem surowców.

W firmie Provimi Polska, która ceni i propaguje wysokie standardy higieny w żywieniu zwierząt, duży nacisk kładzie się na monitoring jakości surowców oraz produktu gotowego poprzez wykonywanie ich dokładnych analiz. Firma stosuje w mieszankach także specjalne dodatki paszowe, które zapobiegają zakażeniom bakteryjnym, jak np. własny produkt Biacid. W mieszalniach pasz wdrożone są bardzo restrykcyjne procedury (systemy takie jak HACCAP, ISO, QS), które minimalizują ryzyko zakażenia. Wytwórnie Provimi Polska znajdują się pod ciągłym nadzorem inspektoratu weterynaryjnego. Firma rzetelnie dobiera dostawców surowców paszowych, a także posiada wdrożone systemy jakości oraz certyfikowane zakłady produkcyjne. W 2011 roku nie zanotowano żadnego zgłoszenia spowodowanego zakażeniem salmonellą pasz produkowanych przez Provimi Polska.

Jednak nie tylko produkcja paszy niesie ryzyko. Ryzykowny jest także jej transport. Dlatego istotne jest odpowiednie dezynfekowanie pojazdów przeznaczonych do przewożenia paszy, a także przeprowadzanie transportu w zamkniętych beczkach.

Powyższe, wybrane przykłady pokazują, że źródeł zakażeń jest wiele, jednak większość z nich opiera się na ścisłym przestrzeganiu zasad bioasekuracji (bioochrony). Podstawowe działania w walce z salmonellozami drobiu powiązane są z  ludźmi – ich świadomością, stosowaniem określonych reguł higienicznych, zabezpieczeniem obiektów, ferm przed szkodnikami i dzikimi zwierzętami, higieną pomieszczeń, sprzętu, pasz, środków transportu, wody. Ponadto te działania prewencyjne warto wesprzeć odpowiednią profilaktyką, stosowaniem szczepionek
i ścisłą kontrolą lekarza weterynarii obsługującego fermę. Należy też wykonywać badania diagnostyczne, a w przypadku własnej produkcji pasz, monitorować surowce oraz pasze pod kątem występowania salmonelli, ze szczególnym naciskiem na surowce. Wskazane jest również stosowanie odpowiednich dodatków paszowych zwalczających salmonellę - jest to szczególnie istotne w przypadku stad reprodukcyjnych.  Respektowanie tych wszystkich zasad ograniczy rozprzestrzenianie się i występowanie Salmonelli w stadach drobiu.

Konsultacja merytoryczna

Marcin Gumowski, Menedżer Produktu -  Drób

Provimi Polska