Zapobieganie porażeniu poporodowemu u krów mlecznych

Porażenie poporodowe

Porażenie poporodowe zaliczamy do grupy chorób zwanej zaleganiem okołoporodowym. Zaleganie okołoporodowe występuje u krów mlecznych przed, w trakcie lub zaraz po porodzie. Warto pamiętać, że nie każde zaleganie krowy po porodzie to porażenie poporodowe. Jest to istotne w postawieniu prawidłowej diagnozy i dalej w zastosowaniu prawidłowego leczenia. Różnicując to schorzenie należy uwzględnić takie przypadki jak: złamania kości miednicy, pęknięcie spojenia miedniczego, zwichnięcie stawu krzyżowo-biodrowego, porażenie nerwu kulszowego, porażenie nerwu zasłonowego, ostre i nad ostre zapalenie gruczołu mlekowego, poporodowe zapalenie macicy. Do najważniejszych objawów zalegania okołoporodowego należą: pokładanie, zataczanie się zwierząt, niechęć do poruszania się, trudności ze wstawaniem, sztywność kończyn, drżenie mięśni szyi i kończyn. Może wystąpić również osłabienie, senność, zwierzę traci apetyt, wstrzymuje oddawanie moczu i kału, słabiej reaguje na bodźce zewnętrzne, jest apatyczne i osowiałe, objawem mogą być także suche nozdrza i chłodne uszy. Objawami rozwiniętego porażenia poporodowego jest porażenie kończyn, śpiączka z charakterystycznym esowatym skrzywieniem i odchyleniem głowy na bok i ku tyłowi, śmierć w ciągu 48 h w przypadku nie podjęcia terapii.

Zaleganie okołoporodowe występuje najczęściej u krów wysokomlecznych w 3-6 laktacji. Powodem tego jest zwiększone zapotrzebowanie na wapń po porodzie w stosunku do okresu zasuszenia wynikające z rozpoczęcia sekrecji siary. Wiąże się także z gorszym wchłanianiem wapnia w jelitach, mniej sprawnym uwalnianiem wapnia z kości i większą wydajnością mleka. Krowa po porodzie nie jest w stanie przyswoić potrzebnej ilości wapnia z pokarmem gdyż ma zmniejszony apetyt. Inne czynniki usposabiające do wystąpienia zalegania okołoporodowego to: intensywne żywienie paszami bogatymi w azot szczególnie w ostatnim okresie ciąży, rozregulowanie układu neurohormonalnego, duża wrażliwość na stres wywołany porodem oraz rozpoczynającą się laktacją, niedobory żywieniowe powodujące zmianę stosunku ilościowego soli mineralnych w organizmie (Ca, P, Mg), nie można wykluczyć również dziedzicznej skłonności do schorzenia.

Początek laktacji stawia nagłe i duże wymagania mechanizmom homeostatycznym odpowiedzialnym za regulację wapniową u krowy mlecznej. Nagłe duże zapotrzebowanie krowy na wapń związane z rozpoczęciem laktacji (nawet 122 g dla 600kg krowy o wydajności 30kg) nie może zostać pokryte przez dzienną dawkę pokarmową. Stawia także duże wyzwanie przed mechanizmami mobilizacji tego pierwiastka z ustroju. Zmiany zachodzące w sposobie gospodarowania wapniem potrzebują czasu na zaistnienie, (co najmniej 48h potrzeba na uwolnienie wapnia z kości po zadziałaniu parathormonu). Wymaga to odpowiedniego przygotowania krowy do porodu i laktacji. W praktyce często krowy są źle przygotowane do porodu i laktacji w związku z czym rozwija się porażenie poporodowe.

Straty dotyczące porażenia poporodowego wynikają z: padnięcia zwierząt szacowane są na 1,5-2 % przy zachorowalności z ostrym przebiegiem od 3-15 %, komplikacji związanych z zaleganiem, do których należą: uszkodzenie wymienia i strzyków, uszkodzenie racic, zerwanie mięśni lub więzadeł, zwichnięcia stawów, złamanie kości, przemieszczenie trawieńca, zatrzymanie łożyska, mastitis, zaburzenia w rozrodzie, ketoza, zmniejszenie produkcji mlecznej, skrócenie okresu produkcyjnego krów o około 3,5 roku.

Jak przeciwdziałać takiej sytuacji? Przede wszystkim należy dbać o dobre przygotowanie krowy do porodu i laktacji tak, aby krowa w tym okresie nie miała oceny wyższej niż 3,5 w systemie oceny BCS. Bardzo dobry wpływ będzie miał tu dodatek prekursora glukozy. Pozwoli na zniwelowanie ujemnego bilansu energetycznego, a także poprzez zwiększenie smakowitości poprawi łaknienie krowy.

Niezmiernie istotne jest zróżnicowanie żywienia w zależności od fazy produkcyjnej krowy. Ma to znaczenie głównie podczas zasuszenia oraz na początku laktacji. W okresie zasuszenia bardzo istotne jest właściwe dobranie składu mineralnego zadawanej paszy, dlatego preparaty mineralne muszą mieć: więcej P, więcej Mg, mniej Ca, mniej Na, stosunek Ca:P w dodatku powinien wynosić 0,7:1. We wczesnej laktacji oraz jej szczycie istotne jest zapewnienie dodatków mineralno-witaminowych, tak, aby produkcja nie była ograniczona przez niedobory. Dlatego stosunek Ca:P w tym okresie powinien wynosić 2:1. Najtańszym i najskuteczniejszym sposobem rozwiązania problemu porażenia poporodowego jest profilaktyczne podanie preparatów zabezpieczających przed jego wystąpieniem. Zalety profilaktyki to likwidacja występowania klinicznej formy porażenia oraz towarzyszących komplikacji, mniejszy nakład czasu poświęcony na sztukę bydła w porównaniu do leczenia w przypadku częstego występowania porażenia, zmniejszenie brakowania w stadzie, wykluczenie strat ekonomicznych powodowanych porażeniem.

Na czym polega profilaktyka? Profilaktyka to w pierwszej kolejności ułożenie dobrze zbilansowanej dawki pokarmowej, zadawanie paszy wysokiej jakości, żywienie z podziałem na grupy technologiczne. Odpowiednie korzystanie z dodatków mineralnych zwłaszcza w okresie zasuszenia. Podanie witaminy D3 w krótkim czasie przed porodem. Wskazane jest podanie krowie w okresie okołoporodowym preparatu zawierającego: wapń, magnez, nieznaczny dodatek fosforu, wit. D3 oraz wit. z grupy B. Dobrze, jeśli taki preparat zawiera także substrat glukozy. Niedobory powyższych substancji mają największy wpływ na wystąpienie porażenia okołoporodowego.