Żyto jare czy ozime? Złoty środek - przewódkowe

Od lat spada powierzchnia zasiewów zbóż jarych. Tendencja ta jest spowodowana dużą różnicą plonowania odmian jarych i ozimych. Niższe plony odmian wysiewanych wiosną wynikają przede wszystkim z pogłębiającego się niedoboru wody w glebie i brakiem opadów w okresie wiosny i lata. Niższa tolerancja na suszę skutkuje zredukowaną liczbą wykształconych źdźbeł, a następnie kłosów, co bezpośrednio przekłada się na wysokość plonowania. Czy istnieje alternatywa dla zbóż jarych?

Odmiany przewódkowe są „złotym środkiem”. Można je wysiewać późną jesienią lub bardzo wczesną wiosną. Zasada generalnie jest taka, iż im późniejszy siew, tym niższy plon. Przewódki plonują lepiej w porównaniu do zbóż wysiewanych wiosną, ponieważ mają szansę lepiej się rozkrzewić i wykorzystać zapasy wody, które pochodzą z jesiennych i zimowych opadów. W nowoczesnej hodowli stosuje się innowacyjny system jaryzacji pozwalający roślinom przejść w stan generatywny w bardzo szerokim zakresie temperatur. W warunkach klimatycznych Polski, niektóre odmiany można wysiać o każdej porze roku i zawsze wejdą w stan generatywny – wytworzą kłosy i ziarno. Najbardziej efektywny czas siewu ze względów ekonomicznych to okres od 10 października do 30 kwietnia. Te nowoczesne odmiany można siać nawet zimą, gdyż wprowadzone do nich są geny zimotrwałości. Świetnie zimują. Odmiany przewódkowe to alternatywa, która może zredukować straty plonów – warto rozważyć ich włączenie do płodozmianu. Jest to najefektywniejszy sposób na uniknięcie zarówno zniżek plonowania spowodowanych trudnymi warunkami zimowania, jak i wiosennymi suszami. Jesienny termin siewu zapewnia szybszy, niż w przypadku wiosennego, rozwój początkowy. Wartością nadrzędną tych odmian jest możliwość znacznie późniejszego terminu wysiewu w porównaniu z odmianami ozimymi, bez utraty plonu, który powodowany jest krótszym okresem krzewienia jesiennego. Ta cecha umożliwia produkcję jakościowego żyta po późnych przedplonach. Odmiany te dojrzewają w tym samym czasie co ozime. Umożliwia to wykorzystanie stanowiska pod zasiewy ozimin, co w przypadku wiosennych zasiewów nie zawsze jest to możliwe. Ważne jest, by zwiększyć normę wysiewu w przypadku siewu jesiennego. Standardowo o 20%.  Przy wysiewach wczesnych normę wysiewu zmniejszamy o podobną wartość.

Przewódki są ciekawą alternatywą w przypadku krótszego okresu wegetacji. Plonują znacznie wyżej niż oziminy wysiewane z opóźnieniem. Z uwagi na susze, które w naszym kraju cyklicznie się pojawiają, wzrasta zainteresowanie tymi odmianami. Tym bardziej, iż ich uprawa zapewnia lepsze rozłożenie pracy w czasie.

Nowoczesne odmiany przewódkowe żyta mają wszechstronne możliwości wykorzystania. Świetnie sprawdzają się w produkcji na ziarno, jako uprawa w plonie głównym, można je uprawiać w międzyplonie  (po kukurydzy i na paszę zieloną) czy też w mieszankach strączkowo-zbożowych. Sprawdzają się jako surowiec dla biogazowni w uprawach produkcyjnych biomasy na przemian z kukurydzą lub sorgo.

Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest odmiana żyta Bojko. Jest przetestowana i dopuszczona do uprawy we wszystkich rejonach Polski. Ta przewódkowa odmiana żyta doskonale nadaje się do upraw ekologicznych, ponieważ dobrze znosi mało intensywną agrotechnikę i jest kompleksowo odporna na choroby zbóż. Przy jej uprawie nie trzeba stosować fungicydów. Dobrze plonuje na glebach słabych, a przy uprawie intensywnej daje bardzo wysokie plony. To odmiana populacyjna. Raz zakupione nasiona można wysiać jesienią i wiosną. Wybór tej odmiany jest więc uzasadniony ekonomicznie, tym bardziej, iż cena jej nasion jest relatywnie niska. Warto podkreślić, iż ziarno tej odmiany ma bardzo dobre parametry jakościowe, nadaje się do wypieku chleba. Charakteryzuje się odpowiednią lepkością kleiku skrobiowego i niezbyt wysoką liczbę opadania. To odmiana o wszechstronnych możliwościach wykorzystania. Jako zboże jare przy umiarkowanym nawożeniu na poziomie 50 kg N/ha daje plon około 5 t/ha, a jako żyto ozime przy umiarkowanym nawożeniu na poziomie 50 kg N/ha daje plon 5-9 t/ha, w zależności od kompleksu glebowego.

Żyto przewódkowe posiada wydłużony okres siewu. Zwiększa pewność plonu w porównaniu z odmianami jarymi. Warto zatem rozważyć ten wybór.

Anna Rogowska