Żywność ekologiczna coraz częściej poszukiwana

Jajka z wolnego wybiegu, miód prosto z pasieki, wędlina i sery bez konserwantów to przykłady, coraz częściej poszukiwanych przez konsumentów, produktów ekologicznych. W Polsce, podobnie jak w innych europejskich krajach, obserwujemy wzrost świadomości społeczeństwa w kontekście bezpieczeństwa żywności.  Dotyczy to głównie konsumentów w średnim wieku, mieszkających w dużych miastach. Coraz częściej produktami „eko” interesują się także rodzice, chcący chronić swoje dzieci przed żywnością z chemicznymi dodatkami. Warto w tym kontekście zastanowić się jakie warunki musi spełnić gospodarstwo, chcące produkować żywność ekologiczną i na czym polega rola jednostki certyfikującej w tym procesie?

Gospodarstwo ekologiczne to takie, w którym nie stosuje się syntetycznych nawozów mineralnych, pestycydów, regulatorów wzrostu i syntetycznych dodatków paszowych. Na wszystkich etapach produkcji nacisk stawia się na dbanie o jakość środowiska stosując naturalne metody produkcji, nienaruszające równowagi przyrodniczej.

Kształtowanie eko- świadomości

Rolnictwo ekologiczne staje się  alternatywą dla intensywnej produkcji żywności. Coraz większa grupa konsumentów uważa, że żywność ekologiczna jest smaczniejsza oraz zdrowsza.  Proces budowania zaufania konsumentów wymaga jednak czasu i wysiłku ze strony producentów, jednostek certyfikujących, oraz mediów. Celem działań w całym sektorze produkcji ekologicznej jest wygenerowanie postawy konsumenta, który nie ma wątpliwości, że certyfikowane gospodarstwo rolne daje gwarancję produkcji żywności wysokiej jakości, z poszanowaniem ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt.

Dopłaty i bariery

Dynamiczny rozwój produkcji ekologicznej w Polsce w ostatnich latach związany był z możliwością otrzymania wsparcia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Cieszy jednak fakt, że gospodarstwa ekologiczne, które powstały głównie z powodu czerpania profitu z dopłat unijnych znajdują w Polsce rynek zbytu na swoje produkty.

Rozwój gospodarstw ekologicznych napotyka jednak bariery, związane z restrykcyjnymi przepisami sanitarnymi i weterynaryjnymi. Ideą produkcji ekologicznej jest tworzenie małych zakładów, produkujących żywność na lokalny rynek. Przepisy krajowe i wspólnotowe dotyczące produkcji żywności w zasadniczy sposób ograniczają rozwój tego sektora. Wydaje się być zasadne zatem stworzenie innych norm dla produkcji ekologicznej w zakresie wymagań sanitarnych oraz weterynaryjnych. Bez funkcjonowania lokalnego rynku zbytu, produkcja ekologiczna będzie się rozwijać w ograniczonym zakresie.

Kontrola i certyfikacja

System kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest dla konsumentów potwierdzeniem, że środki spożywcze wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego.  Podstawowe akty prawne regulujące tę produkcję to: Rozporządzenie Rady nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych oraz Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli, a także Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym.

Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007  obejmuje zasady produkcji rolnej i przetwórstwa metodami ekologicznymi oraz sposób kontroli gospodarstw ekologicznych i innych podmiotów produkujących lub wprowadzających do obrotu produkty rolnictwa ekologicznego. Niniejszy akt prawny reguluje podstawowe wymagania w zakresie produkcji, znakowania, pakowania, transportu, magazynowania i kontroli. Działania te mają na celu zwiększenie przejrzystości na rynku produktów ekologicznych.
W Polsce system certyfikacji w rolnictwie ekologicznym tworzą:  Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz prywatne jednostki certyfikujące.

TÜV Rheinland Polska  posiada akredytacje Polskiego Centrum Akredytacji zgodnie z europejską normą EN 45011 lub Przewodnikiem ISO 65 („Ogólne wytyczne dotyczące akredytacji jednostek certyfikujących wyroby w odniesieniu do wymagań normy PN-EN 45011:2000”) oraz upoważnienie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do przeprowadzenia kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności w zakresie: ekologicznej uprawy roślin i utrzymania zwierząt;  zbioru ze stanu naturalnego; pszczelarstwa;  produktów akwakultury i wodorostów morskich; przetwórstwa produktów ekologicznych oraz produkcji pasz lub drożdży; wprowadzania na rynek produktów ekologicznych w tym importowanych z państw trzecich.

Jak uzyskać status ekologiczny?

Gospodarstwa rolne, przetwórnie i zakłady aby uzyskać status ekologiczny muszą być poddawane corocznej kontroli przez jednostkę certyfikującą. Pierwszy etap produkcji ekologicznej, stanowi okres konwersji. W tym czasie produkcja odbywa się zgodnie z zasadami w/w aktów prawnych, jednakże produkty nie otrzymują statusu produktów jakości ekologicznej. Związane jest to z możliwością zanieczyszczenia produktu związkami akumulowanymi w glebie w okresie produkcji konwencjonalnej. Okres konwersji produkcji roślinnej trwa przynajmniej 2 lata, a w przypadku upraw wieloletnich – z wyjątkiem pastwisk - co najmniej 3 lata.

Przetwórnie, z racji tego że przetwarzają już produkty certyfikowane nie muszą przechodzić okresu przestawiania. Na podstawie pozytywnej oceny z kontroli producent otrzymuje certyfikat, który wydawany jest dla konkretnych produktów na okres od 12 do 16 miesięcy. Kontrolę w gospodarstwie przeprowadza inspektor rolnictwa ekologicznego wpisany do rejestru inspektorów, prowadzonego przez Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Aby umożliwić inspektorowi zweryfikowanie informacji na temat metod i ilości wytworzonych, przetworzonych lub wprowadzonych na rynek produktów ekologicznych, każdy podmiot zobowiązany jest prowadzić odpowiednią dokumentację umożliwiającą sporządzenie bilansu masowego.

Jeśli producent stara się o dopłaty rolnośrodowiskowe dla pakietu - rolnictwo ekologiczne, powinien posiadać kserokopie planu rolnośrodowiskowego oraz aktualnego wniosku o płatności obszarowe na rok bieżący. Pozostałe dokumenty to: protokół i certyfikat z poprzedniej kontroli (nie dotyczy gospodarstw kontrolowanych po raz pierwszy), aktualny plan produkcji, rejestry i dowody sprzedaży i zakupu środków do produkcji lub produktów, i jeśli dotyczy: pozwolenia na zakup materiału siewnego bez certyfikatu, zgody na odstępstwo oraz certyfikaty ekologiczne dostawców.

Inspektor uzyskuje informacje o gospodarstwie lub zakładzie na podstawie wglądu do dokumentacji rozmowy ze zlecającym oraz na podstawie wizji lokalnej obiektów produkcyjnych użytków rolnych, wybiegów, budynków inwentarskich, urządzeń, magazynów, przechowalni itp.  Rolnik może otrzymać w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dofinansowanie w ramach działania: Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności oraz w ramach programu rolnośrodowiskowego.

Program rolnośrodowiskowy, powstał w celu ograniczenia negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko. Jego zadaniem jest zachęcanie rolników do podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska w obrębie swojego gospodarstwa. Podstawowymi warunkami uczestnictwa w programie jest posiadanie przynajmniej 1 ha użytków rolnych, opracowanie planu działalności rolnośrodowiskowej oraz przestrzeganie zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej na terenie całego gospodarstwa. Potwierdzenie spełnienia wymagań dotyczących rolnictwa ekologicznego przez jednostkę certyfikującą jest wymogiem do uzyskania dotacji. Dotacje w zależności od rodzaju uprawianych roślin wahają się od 260 zł do 1800 do produkcji roślin na 1 ha. Ci rolnicy, którzy wytwarzają produkty ekologiczne przeznaczone do spożycia przez ludzi mogą dodatkowo starać się o zwrot kosztów kontroli w ramach działania: Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności. Wysokość pomocy, za każdy z 5 okresów pomocowych wynosi maksymalnie do 3000 zł.

 ***

TÜV Rheinland Polska jest liderem na rynku usług certyfikacyjnych i badawczych w Polsce. Spółka jest częścią międzynarodowego koncernu TÜV Rheinland Group, działającego w Niemczech od 140 lat. Polski oddział w trakcie kilkunastu lat działalności (od 1994 r.) zdobył pozycję eksperta w dziedzinie certyfikacji wyrobów, technologii, systemów zarządzania i personelu na krajowym rynku. Wśród klientów TÜV Rheinland Polska znajdują się obecnie największe przedsiębiorstwa m. in. z branży spożywczej, budowlanej, energetycznej i medycznej. Więcej informacji: www.tuv.pl